Frames oneindig??

Ja en nee. Oneindig is wel erg lang! Maar als je van oneindig nu eens ‘erg lang’ maakt, dan is het antwoord JA. Als je op je achttiende uitgegroeid bent en je koopt een passend frame, dan kun je dat theoretisch meenemen in je graf en er tot de laatste dag op blijven rijden. Of je kunt het nalaten aan je kinderen en kleinkinderen en die kunnen er ook nog plezier van hebben. Dat geldt voor stalen frames, voor titanium en carbon modellen. Maar in theorie niet voor aluminium. Staal, titanium en carbon zijn materialen die een zeer hoge weerstand hebben tegen vermoeidheid. Zolang de belasting maar niet boven een bepaalde grens komt, zal het materiaal nooit breken. Denk maar aan stalen klepveren van een verbrandingsmotor: die worden ‘oneindig’ vaak ingedrukt maar breken niet. Fietsframes van staal, carbon en titanium materialen zijn zo gebouwd dat de maximale belastingen door het gewicht en de trapkrachten van de berijder, door stoten en trillingen, niet overschreden worden. Sumoworstelaars hebben natuurlijk een ‘ietwat’ versterkt frame nodig, en indertijd heeft Gazelle ook voor Anton Geesink een aangepaste fiets gebouwd.

Bij aluminium ligt dat anders. Ook al blijft de belasting nog zo klein, uiteindelijk zal het materiaal kapot gaan. Volgens de handboeken heeft aluminium een ‘eindige’ levensduur.
Tot zover de theorie. In de praktijk is het bepaald niet zo dat aluminium frames onbetrouwbaar zijn en de andere het eeuwige leven hebben. Wetenschappelijk uitgevoerde vermoeidheidsproeven van voorvorken hebben meer dan eens aangetoond dat aluminium vorken de tests met glans doorstonden terwijl de even zwaar belaste stalen vorken allang de geest gegeven hadden. Belangrijk is wel om te vermelden dat deze vorken allemaal verlijmd waren en niet gelast zoals een frame. Titanium heeft net als carbonvezel de naam een zeer hoge weerstand tegen vermoeidheid te hebben. Toch breekt er wel eens een rotorblad van een helikopter van dit materiaal ten gevolge van metaalmoeheid, en bij carbon tennisrackets is wel degelijk vermoeidheid geconstateerd. Maar aluminium sturen zijn zowel in de harde praktijk als in gecontroleerde laboratoriumtests nogal eens gebroken! Het is dus kennelijk een zaak van vakmanschap: aluminium onderdelen en frames kunnen heel goed, maar ook gewoon slecht zijn.

Als consument ben je afhankelijk van wat de fabrikant levert. Zelf kun je eigenlijk niets controleren. Gelukkig worden er al heel lang erg veel fietsenframes gebouwd, waardoor de grens van breken of niet breken proefondervindelijk bepaald is. Gelukkig ook bestaat er sinds enige jaren een wettelijke productaansprakelijkheid. Fabrikanten moeten hun producten aan zware tests (laten) onderwerpen, op straffe van hoge schadeclaims. Het resultaat is dat de consument met veel vertrouwen elk (merk)framemateriaal kan kopen. Levensduur is eigenlijk geen argument. Wel is het zo dat je van frames van een heel nieuw model of een ander materiaal in het begin nog niet zeker kunt zijn. De eerste verlijmde frames, de eerste gepopnagelde kabelstoppers, daar is best nog wel wat kapot gegaan. En ook daar waar het laatste grammetje gewonnen wordt door het dunste materiaal, de moeilijkste lastechnieken en de fraaiste afwerking (slijpen) is de kans wat groter dat de levensduur niet ‘oneindig’ is.

Het is een bijna niet uit te roeien indianenverhaal dat de stijfheid van een frame in de loop van de tijd afneemt, en dat het frame (de fiets) daarom vervangen moeten worden. Dat klopt niet: frames worden niet slapper. Technische instituten en vakbladen als Fiets en Tour hebben meerdere keren nieuwe frames vergeleken met exemplaren van bijvoorbeeld profwielrenners die er 50.000 of meer kilometers mee gereden hadden. Nooit werd verschil in stijfheid gemeten. Bij metalen (staal, aluminium, titanium, magnesium) is dat ook op theoretische gronden niet te verwachten. Bij carbon zou de stijfheid kunnen teruglopen als er haarscheurtjes ontstaan in de matrix; dat is de kunsthars (epoxy) die de vervlochten carbonvezels bij elkaar houdt. Van fietsenframes is dat echter nog niet bekend; het is wel aangetoond bij tennisrackets. Het al dan niet vernieuwen van een fietsframe wordt dus niet door de levensduur of de stijfheid bepaald. Het zijn de technische vernieuwingen die het op een gegeven moment aantrekkelijk maken om nieuw aan te schaffen: meer versnellingen (waarvoor een bredere achtervork nodig is, meer stijfheid (indien gewenst) door oversized buizen (maar dan ook van lichter materiaal), lager gewicht, minder luchtweerstand door aerodynamisch gevormde ‘buizen’, betere balhoofdlagering door geïntegreerde cartridge lagers, etc.
Je kunt dus best 20 jaar of 200.000 km met hetzelfde frame doen en nog wel langer ook, maar of dat nog leuk is???