Piepen en kraken

Rammels, gekraak of gepiep: het hoort niet in een fiets, en gaat ook meestal niet vanzelf over. Integendeel zelfs, bijgeluiden zijn een indicatie van versnelde slijtage, en als je er op tijd bij bent kun je vaak groter onheil voorkomen. Maar daar gaat wel vaak een speurtocht aan vooraf om er achter te komen welk onderdeel de bewuste geluiden produceert.

Wat en waar?

Als er uit de fiets vreemde geluiden komen is de eerste stap na te gaan onder welke condities de geluiden zich voordoen. Moet je hard trappen, of maakt het niet uit als je je benen stilhoudt, is het weg als je met losse handen fietst, maakt het uit of je zit of staat, is het afhankelijk van de gekozen versnelling, de variaties zijn legio. Ook het ritme van de bijgeluiden is vaak veel zeggend. Een steentje in de band is afhankelijk van de rijsnelheid en zal een keer tikken bij iedere omwenteling. Komt er iets tegen de spaken dan heb je een ratelend geluid. Een loshangende veter komt bij iedere pedaalomwenteling tegen de crank, maar niet als je ophoudt met trappen.

Frame

Een gescheurd frame kan kraken of tikken bij hobbels of aanzetten en zal misschien ook slap aanvoelen. Controleer de buizen bij de knooppunten: Achtervork bij de mannetjes (=dwarsbuisjes), en waar de buizen aan het hoofdframe worden verbonden. Onderbuis bij het balhoofd en rond de eventuele commandeurnokken. Zadelbuis tussen derailleur en bracket. Zadelbuis rond de zadelklemming en de bovenbuis. Voorvork: aan de achterkant waar de vorkkroon overgaat in de vorkschede.

Balhoofdstel

Een los afgesteld balhoofdstel maakt een klapperend geluid als je de fiets laat stuiteren. Bij remmen is een tik voelbaar. Probeer of afstellen helpt, gaat de afstelling naadloos over van te los naar te vast dan zijn de lagerschalen vermoedelijk ingeslagen en ben je te laat. Bij veel balhoofdstellen zijn de lagers of de lagerschaaltjes uitwisselbaar en blijft de financiele schade beperkt. Bij lagers met een aluminium vorkconus kan het voorkomen dat de conus splijt waardoor opeens veel speling ontstaat. Goed te zien bij demontage, en soms ook al van buiten als je van onderen naar je lager kijkt. Een enkele keer is de buitenbalhoofdbuis uitgelubberd waardoor de klempassing van de cups verrot is. Opnieuw laten frezen en vlakken en monteren met borgmiddel is dan het laatste redmiddel.

Zadelpen

De zadelpen kan kraken of tikken op de verbinding in het frame. Haal de pen uit het frame, verwijder eventueel de verloopbus, maak alles schoon en monteer met nieuw vet. Als er veel zand tussen de verloopbus en het frame zit, is dat verwijderen niet simpel maar wel zeer noodzakelijk.Ik gebruik dan een slagtrekker.  Als de pen te dun is (dan knijp je de oren erg ver naar elkaar als je de zadelstrop aandraait) hoeft dit niet te helpen. Oplossing is dan een pen van de goede diameter. Geloof ook niet direct wat er op de pen staat, de ene 27.2 mm pen is maar zo 0.1 mm kleiner als de andere en rond hoeven ze ook niet te zijn! Kraakt de verbinding zadelframe-zadelpen, dan is ook hier schoonmaken en opnieuw invetten een goed begin. Controleer of de bout(en) voldoende kunnen worden aangetrokken, het is niet ongewoon dat je een zadelpen iets bij moet vijlen om bij de gewenste instelling voldoende klemming te krijgen.

Krakende derailleurkabels

Stijve derailleurkabels kunnen vreselijk kraken met het draaien van het stuur in de kabelstoppers bij de balhoofdbuis. Ze geven dan de indruk dat het stuur of het balhoofdstel de boosdoener is. Schoonmaken en smeren, en in zware gevallen een dikker kabelhulsje gebruiken zodat de kabel klem zit.

Zadel

Vooral zadels met veren of een leren zadeldek op een frame kunnen kraken als een oud bed. Schoonmaken, ontroesten en invetten. Het leer vet je in met zadelvet, en met een fohn kun je het ook tussen dek en frame zien te krijgen.

Crankstel

De gouden kraker op nummer een met stip is de krakende cartridge-as in een aluminium frame. Vooral goed hoorbaar/voelbaar bij aanzetten, soms ook als een enkele tik. Als het natrekken van de crankbouten en de bladboutjes niet helpt wordt het tijd de cartridge opnieuw te monteren. Verwijder de cranks, schroef de cartridge uit het frame, en monteer de trapas opnieuw met ruim anti-seize of vet, en een slinger van 30 cm PTFE (Plumbers Tape For Everything, of was het nou polytetrafluor….) om de schroefdraad van de cups. Als je de cranks van de trapas hebt getrokken voel je natuurlijk eerst of de as nog netjes loopt, als de lagering het gehad heeft, heeft hermontage niet zoveel zin. Ik heb nooit gehoord dat scheurende crankstellen kraken, maar het bestuderen van het pedaaloog, de overgangen crank-spider en de hoeken van het montagevierkant kan natuurlijk geen kwaad.

Pedalen

Controleer of de lagers netjes lopen, en of de assen wel vast in de cranks zitten. Trek alle schroefjes na.

Bidonhouder

De meeste bidonhouders trek je na verloop van tijd doormidden, in een aluminium frame gaan bovendien vaak de blindklinkmoeren los zitten. Blindklinkmoeren zijn grote holle popnagels met inwendig schroefdraad, die in de buis worden geklonken. Door vibratie willen die nog wel eens los gaan zitten. Lichte gevallen kun je natrekken met een speciale tang, of door er een langere bout in te steken met een ring en een moertje er op. Hou de bout tegen, en draai het moertje aan.

Schoenplaatjes-schoenzool

Schoenen kunnen aardig kraken op de pedalen. Soms kun je dat verhelpen door inserts iin het pedaalvlak af te stellen of te vernieuwen

Piepende remmen

Piepende remmen ontstaan door stickslip van de blokjes op de velg. Schuif een gummetje over tafel. Als je het schuin houdt en trekt glijdt het netjes, duw je dan bijt het zich voortdurend vast. Van invloed is dus de hoek die het remblokje met de velg maakt, en de wrijving tussen blokje en velg. Omdat de wrijving door vocht wordt beinvloed, is piepen soms afhankelijk van het weer. Controleer bij piepende remmen de afstelling van de blokjes (0.5-1mm toe-in is ideaal) en maak de velgen schoon. Probeer eventueel een ander merk blokje. Een andere rem (stijver of juist slapper) kan ook helpen.

Losse spaken

Losse spaken kunnen tikken. Bij lage snelheden is het vaak het meest opvallend. Ook kunnen de nippels in het velgbed kraken. Controleer eerst of de spaken wel strak staan. Is dat het geval dan doet een een drupje olie tussen nippel en velg vaak wonderen. Bij dubbelgebuste velgen kan het ook voorkomen dat de holle niet het diepe busje niet voldoende vastklemt. Met lijm kun je soms de rammel weer opheffen.  Een losse nippel in de velg kan bij lage snelheden rammelen. Bij de meeste velgen kun je de nippel wel door het ventielgat naar buiten schudden, maar er zijn ook velgen waarbij een verloren nippel opgesloten blijft tussen twee opeenvolgende nippels.

Naven

Een naaf moet in gemonteerde toestand (dus met de spanner dicht) geen speling hebben. Bij het stuiteren van de fiets moet je de wielen niet kunnen horen. Hoor je ze wel dan kan het zijn dat de spanner niet strak genoeg staat, of anders moet je de lagers nastellen.

Losse cassette

Als de lock-ring losloopt kunnen de kransjes een rinkelend geluid geven. Oplossing: borgring losdraaien, controleren dat de 11 weer met de brede nok in de corresponderende gleuf zit, en de borgring weer monteren en goed vastdraaien

Klapperende flappers

Bekend euvel van Shimano’s eerste 9-speed shifters. De deksels kun je vastkitten, en met strategische stukjes schuim, tiewraps of plakband kun je ook veel doen. Controleer wel of de schroefjes waarmee de afschakelhandel aan de remgreep vast zit er niet alweer uitgevallen zijn. In geval van nood passen de schroefjes die Shimano bij de cartridge remblokken levert, maar er moet ook nog een flinterdun ringetje tussen het pootje en de remgreep. Anders klemt de shifter. Het schroefje niet helemaal vastdraaien wil ook, maar dan valt het er zonder borgvloeistof weer uit. Bij nieuwe shifters kan het -nu zeskante- schroefje er niet meer uitvallen.

Stuur en stuurpen

Een krakend stuur is vaak te verhelpen door de passingen schoon te maken en in te vetten. Vet ook de boutjes in, en zet het geheel weer vast. Heb je een voorbouw waarbij je het stuur naar voren uit kunt nemen, draai dan de boutjes gelijkmatig aan, zodat het ‘deksel’ recht op de boutjes blijft staan. Er zijn variaties mogelijk in stuurdiameter, en het kan dus zijn dat strop en stuur niet bij elkaar passen.  Bekijk wel het stuur rond de klemming zeer aandachtig om er zeker van te zijn dat het niet aan het scheuren is. Zitten daar verdachte groeven, dan beslist vervangen.